ErgoInfo: Nr. 5 - November 2008
Ergotherapie en decubitus
Decubitus is een ernstige beschadiging van de huid als gevolg van permanente druk op een bepaald huidgebied en daardoor een verminderde bloedvoorziening op die plek. Ergotherapiepraktijk Van Bakel krijgt steeds vaker te maken met cliënten met decubitus of een verhoogd risico hierop. De ergotherapeut kan klachten voorkomen of verlichten. Hoe? Dat leest u in deze nieuwe ErgoInfo.
Decubitus ontstaat vooral wanneer mensen langdurig bedrust moeten houden of om andere redenen zeer lang in een houding blijven liggen of zitten. Er zijn verschillende plaatsen op het lichaam die extra gevoelig zijn voor decubitus. Dit zijn met name plaatsen waar het botweefsel dichter aan de oppervlakte ligt (stuit, hielen, ellebogen, schouderbladen) of plaatsen waar iets druk uitoefent op het lichaam.
Patiëntengroepen met (een verhoogd risico op) decubitus die onze praktijk in behandeling krijgt, zijn te onderscheiden in:
- Patiënten die onvoldoende zelfstandig kunnen bewegen. O.a. patiënten met ernstige neurologische aandoeningen met motorische uitval, dwarslaesie- en hemiplegie patiënten en minder mobiele patiënten door ernstige rheumatoïde arthritis.
- Patiënten met een insufficiënte pijnsensatie die niet voelen dat ze doorliggen. O.a. patiënten met ernstige neurologische aandoeningen met sensibiliteitsuitval, patiënten die kalmeringsmiddelen, slaapmiddelen of pijnstillers gebruiken en patiënten met diabetes mellitus met als complicatie polyneuropathie en (micro)angiopathie.
- Patiënten met een verlaagde tolerantie voor druk, o.a. door ontoereikende circulatie, metabole stoornissen (bv. diabetes) en anemie, voedingsdeficiënties/cachectische patiënten/katabole patiënten met een negatieve stikstofbalans.
- Patiënten met specifieke kenmerken in combinatie met andere factoren. O.a. zeer magere/dikke patiënten, hoog bejaarden, patiënten met spasmen, patiënten met een verminderde zuurstofsaturatie in alle weefsels door een ernstige longaandoening.
- Patiënten die gevoelig zijn voor verhoogde vochtigheid of temperatuur en daardoor eerder een huidbeschadiging oplopen. O.a. incontinentie, koorts/zweten.
De rol van de ergotherapeut
Ergotherapie kan een belangrijke rol spelen bij het voorkomen en behandelen van decubitus, met name bij de verstrekking van hulpmiddelen.
Bij een cliënt met (een verhoogd risico op) decubitus maakt de ergotherapeut eerst een inventarisatie van de (mogelijke) (risico)factoren die decubitus doen ontstaan of in stand houden.
Het volgende wordt geïnventariseerd/geïnspecteerd:
- de wond en mate van decubitus
- de zit/lighouding
- de voedingstoestand
- mate van incontinentie
- reeds getroffen maatregelen
- soort zitkussen en soort matras
- mate van doorbloeding
Deze inventarisering leidt tot een advies over:
- De ideale lighouding: een bed met goede verstellingen en maten, een anti-decubitusmatras en andere hulpmiddelen, zoals ondersteuningskussens bij het liggen op een zij en een wisselliggingsschema.
- De meest ideale zithouding: een goede stoel of rolstoel met bescherming rondom decubitus, anti-decubitus zitkussen, een mobilisatieschema met kantelschema.
- Verzorgings- en transfermomenten die geen extra druk-, schuif- of wrijfkachten opleveren.
- Specifieke hulpmiddelen bij decubitus op plaatsen zoals een hiel of een oor.
Hulpmiddelen uitproberen
De geadviseerde hulpmiddelen kunnen, indien van toepassing, worden uitgeprobeerd. Dit kan bijvoorbeeld bij een traagschuimzitkussen, gelzitkussen, luchtwisseldrukmatras en hielbeschermers. Onze praktijk bezit een groot aantal van deze preventieve en curatieve hulpmiddelen. Bij specifieke problemen kan de ergotherapeut op maat gemaakte oplossingen maken (beengoten, correctiekussens e.d.).
Hulpmiddelen aanvragen
Vaak moeten de juiste hulpmiddelen aangevraagd worden bij zorgverzekeraars of gemeente. Onze praktijk heeft een goed overzicht van het geheel van aanvragen en de samenhang tussen verschillende middelen (rolstoelen, bedden, matrassen, zitkussens, ondersteuningskussens etc.). De ergotherapeut kan helpen bij de aanvraag, procedures begeleiden en overleggen met leveranciers. Bij grote spoed adviseert de ergotherapeut richting alternatieve instanties voor levering of er wordt via een andere weg geprobeerd zo snel mogelijk aan de juiste middelen te komen.
Communicatie
De ergotherapeutische inventarisatie en adviezen worden altijd gecommuniceerd met alle betrokkenen. Het voorlichten en/of adviseren van de partner en de thuiszorg/verzorging is meestal een vast onderdeel van de behandeling, omdat deze personen vaak een belangrijke rol spelen in de preventie en genezing van decubitus.
Uiteraard werkt de ergotherapeut nauw samen met onder andere de (huis)arts, verpleegkundige, fysiotherapeut, diëtist en thuiszorg.
Verwijzing en vergoedingen
Wanneer inzet van een ergotherapeut zinvol is bij decubituspreventie en/of -behandeling gebeurt dit altijd op ver-wijzing van een (huis)arts. De basisverzekering vergoedt per kalenderjaar standaard 10 uur ergotherapie aan huis. Sommige aanvullende verzekeringen vergoeden meer.
Decubitus in de praktijk
Mevrouw Van Laarhoven (95) is rolstoel- en bedafhankelijk. Omdat ze decubitus heeft op haar stuit en hielen schakelt de huisarts een ergotherapeut in. Deze con-stateert dat de zithouding van mevrouw in haar rolstoel niet adequaat is. Ook beschikt ze niet over een anti-decubitus matras en -zitkussen in de rolstoel. Verder valt op dat de tilband van haar tillift de hele dag onder haar billen ligt, terwijl een opgepropte tilband extra drukplekken kan veroorzaken. Opgemerkt wordt ook dat mevrouw in bed en rolstoel nauwelijks van houding wisselt.
De ergotherapeut stelt de rolstoel opnieuw in voor een betere zithouding. De levering en vergoeding van een luchtwisseldruk anti-decubitus matras en –zitkussen worden geregeld en mevrouw kan hielbeschermers lenen via de praktijk. Daarnaast legt de ergotherapeut de zorgverleners van mevrouw uit wat de gevolgen kunnen zijn van een opgefrommelde tilband. Het advies is haar niet de hele dag op deze band te laten zitten. Tot slot stelt de ergotherapeut een wisselliggingsschema een kantelschema voor de rolstoel op.
De interventies leiden tot een forse verbetering / genezing van de decubitus. Mevrouw Van Laarhoven heeft minder pijn en voelt zich een stuk prettiger.
Praktijknieuws: aansluiting bij contactpersonennetwerk NAH
Ergotherapiepraktijk Van Bakel heeft zich aangesloten bij het contactpersonennetwerk (CPN), een activiteit van het NAH-netwerk Zuidoost-Brabant. Het CPN bestaat uit vertegenwoordigers van organisaties in de regio Zuidoost-Brabant die zorg bieden aan mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel (en hun omgeving). Zij komen tweemaal per jaar bij elkaar om NAH-kennis te verwerven en delen.
Door deel te nemen aan het CPN specialiseert onze praktijk zich verder in het behandelen en begeleiden van mensen met Niet Aangeboren Hersenletsel. Wij zien dit als een essentiële aanvulling van de eerstelijns ergotherapeutische behandeling van NAH-patiënten.
Het NAH-netwerk Zuidoost-Brabant zet zich in voor afstemming, ontwikkeling en verbetering van de zorg voor mensen met NAH. Voor meer informatie over dit netwerk kunt u contact opnemen met de Regionale Ketencoördinator (tel. 040-2140404) of een mail sturen naar informatie@nahzobrabant.nl.
