ErgoInfo: Nr. 9 - September 2011
Ergotherapie en Kwetsbare Ouderen
Aan de ene kant vergrijzing, aan de andere kant het streven om mensen zo lang mogelijk zelfstandig te laten leven. Gevolg: een groeiende groep kwetsbare, thuiswonende ouderen. Als verwijzer heeft u daar ongetwijfeld mee te maken. Daarom is het goed om te weten dat ergotherapie deze groep ouderen, en hun mantelzorgers, veel te bieden heeft.
Wanneer komt ergotherapie in beeld? De belangrijkste verwijsindicatoren zijn:
- Een lichamelijke en/of psychische aandoening beperkt de oudere bij activiteiten in het dagelijks leven: persoonlijke verzorging, huishouden, mobiliteit, hobby's, sociale contacten, dagbesteding.
- De omgeving ervaart problemen bij het begeleiden of verzorgen van de oudere cliënt.
- U als verwijzer heeft vragen over de veiligheid en zelfstandigheid van uw oudere patiënt.
Meer specifiek kan het ook gaan om zaken als valproblematiek, dementie en geheugenproblemen, cognitieve stoornissen, depressie, decubitus, overbelasting mantelzorger, palliatieve zorg, de gevolgen van een beroerte, ouderdom in combinatie met de ziekte van Parkinson, etc.
Waarom ergotherapie?
Het doel van ergotherapie is de oudere (en mantelzorger) zo zelfstandig mogelijk de dag door te laten komen. De cliënt wordt zodanig op weg geholpen dat hij de meest normale alledaagse handelingen opnieuw of op een andere manier kan uitvoeren. Voorop staat een praktische aanpak van die activiteiten die voor de cliënt belangrijk zijn en problemen opleveren.
Een paar voorbeelden: douchen, opstaan uit een stoel, een boterham smeren, boodschappen doen, koken, verplaatsen binnen- en buitenshuis, schrijven, tuinieren, een dagplanning maken en computergebruik.
Diagnose en behandeling
De ergotherapeut komt altijd bij de mensen thuis. Dit begint met een gesprek waarin mogelijkheden, beperkingen, interesses en wensen op tafel komen. Ook de (professionele) verzorger/mantelzorger wordt hierbij betrokken. Vervolgens stelt de ergotherapeut een behandelprogramma op. Drie invalshoeken staan hierbij centraal:
- vaardigheden en gedrag; bijvoorbeeld ADL-training, fiets- of scootmobieltraining, aanleren van compensatiestrategieën bij geheugenproblemen, schrijftraining, het aanvragen en leren omgaan met een rolstoel, koken met behulp van hulpmiddelen en het leren hanteren van een medicatie-alarm.
- adviseren over en/of begeleiden van de aanvraag voor (woning)aanpassingen; bijvoorbeeld het anders inrichten van keukenkastjes, het aanbrengen van ‘geheugensteuntjes’ in huis of licht op sensor in de donkere gang naar het toilet, het aanvragen van een aangepaste badkamer, aangepast bed of traplift.
- voorlichten, adviseren en instrueren van de sociale omgeving (o.a. mantelzorg en thuiszorg); bijvoorbeeld het aanleren van tiltechnieken, leren omgaan met de gevolgen van een dementerende partner, instructie over wassen en aankleden op een minimaal belastende manier.
Samenwerking
De ergotherapeut werkt nauw samen met de betrokken arts, praktijkondersteuner, fysiotherapeut, thuiszorg, Wmo-afdeling van de gemeente, CIZ en dergelijke.
Vergoeding
Vanuit de basisverzekering geldt per kalenderjaar een vergoeding voor 10 uur ergotherapie. Sommige aanvullende verzekeringen vergoeden meer uren, en soms ook extra uren voor het ondersteunen van de mantelzorgers.
Toegankelijkheid
Wanneer ergotherapie aan huis gewenst is, gebeurt dit meestal op verwijzing van een huisarts of specialist. Vanaf augustus 2011 geldt tevens een directe toegankelijkheid voor ergotherapie (DTE); dit bied mensen de mogelijkheid zonder verwijzing van de arts naar een ergotherapeut te gaan.
Ziekte van Parkinson
Mijnheer Koers is 78 jaar en heeft de ziekte van Parkinson. Hij is tevens incontinent voor urine en bekend met COPD Gold I. Hij kan zich steeds moeilijker lopend verplaatsen en ook de transfer in en uit bed, opstaan van de stoel en toilet verlopen moeizaam. Op sommige momenten komt hij helemaal niet vooruit, ook niet met hulp. Tevens valt meneer de laatste tijd steeds vaker. Dit maakt hem onzeker. Cliënt woont samen met zijn vrouw en zij verleent mantelzorg. De thuiszorg komt een maal per dag om te helpen bij het wassen en aankleden. Mijnheer moet 6 maal per dag medicatie innemen. Echtgenote verzorgt dit, maar vergeet het soms.
Het echtpaar bezoekt de huisarts om de achteruitgang in mobiliteit te bespreken. Echtgenote geeft tevens aan dat zij meneer soms verward en vergeetachtig vindt. Ze neemt steeds meer taken van meneer over en regelt veel voor hem. Haar indruk is dat hij het anders zelf niet overziet. Het echtpaar wil graag zo lang als mogelijk samen in de huidige woning blijven wonen. Vanwege de problemen op meerdere vlakken schakelt de huisarts verschillende hulpverleners in, waaronder een gespecialiseerde ergotherapeut.
De ergotherapeut geeft samen met de fysiotherapeut adviezen en training omtrent de transfers en valpreventie. Er komt een hulpmiddel die het opstaan vergemakkelijkt en de ergotherapeut regelt tevens een transportrolstoel voor meneer. Deze kan gebruikt worden wanneer het zelfstandig verplaatsen niet lukt. Ook worden de echtgenote en thuiszorg geïnstrueerd over de manier waarop de transfers begeleid kunnen worden.
Op advies van de ergotherapeut schaft het echtpaar een medicijnalarm aan. Dit hulpmiddel helpt het vergeten van het innemen van de medicatie te voorkomen. De apotheker licht het echtpaar voor over het juist innemen van de medicijnen (tijdstip, niet combineren met eiwitrijk voedsel e.d.).
Ook brengt de ergotherapeut het cognitief functioneren van meneer in de thuissituatie in kaart en geeft advies. Tevens wordt de ervaren zorgzwaarte bij zijn vrouw in beeld gebracht en krijgt zij ondersteuning en begeleiding om overbelasting bij de mantelzorger te voorkomen.
Het echtpaar heeft de huisarts al laten weten erg blij te zijn met alle zorg en begeleiding die zij nu ontvangen. De dagelijkse activiteiten verlopen makkelijker en zij maken zich minder zorgen over de toekomst.
Ergotherapeut in beeld: Bianca van Gestel
Bianca (25) studeerde in 2007 af als ergotherapeut. Ze werkte vervolgens in een verpleeghuis en ziekenhuis, maar zocht meer uitdaging in een ondernemende baan in de eerste lijn. Daarom is ze sinds mei 2009 actief bij Ergotherapie Van Bakel. Daar richt ze zich op de behandeling van ouderen, met als aandachtsgebieden: valpreventie (o.a. via ValNet), decubitus, dementie, ziekte van Parkinson en osteoporose. Bianca volgde de extra opleiding tot ParkinsonNet Ergotherapeut. Verder is ze betrokken bij het zorgprogramma Osteoporose van de gezondheidscentra in de Achtse Barrier.
Over het werk in de praktijk zegt ze: “Het is heel afwisselend en dynamisch. Iedere cliënt biedt een nieuwe uitdaging met zijn of haar hulpvraag, met de betrokkenheid van mantelzorgers, familieleden en verzorging. En natuurlijk in samenwerking met diverse instellingen en collega’s uit andere disciplines.”
