ErgoInfo: Nr. 12 - September 2013
Ergotherapie en Oncologie
Veel patiënten met kanker hebben problemen met het uitvoeren van dagelijkse activiteiten. Ze ervaren onder meer pijn, vermoeidheid, verminderde mobiliteit en cognitieve problemen. Ergotherapie kan voor deze patiënten én voor hun naasten veel betekenen, in elke fase van de ziekte. Veel artsen zijn hier niet bekend mee. Daarom deze nieuwsbrief. Met veel praktijkvoorbeelden over de meerwaarde van ergotherapie in het leven van kankerpatiënten.
Het is goed om te weten dat de ergotherapeut in alle stadia van oncologie deel kan uitmaken van de zorg. Dus zowel in het curatieve stadium, in de periode van herstel, in de palliatieve fase en het terminale stadium. In bepaalde situaties zijn concrete oplossingen mogelijk, op andere momenten gaat het vooral om het draaglijker maken van de ziekte.
Wanneer verwijzen?
Verwijzen naar een ergotherapeut is zinvol als de patiënt beperkingen of problemen heeft bij het uitvoeren van dagelijkse activiteiten op het gebied van:
- persoonlijke verzorging
- huishoudelijke activiteiten
- verplaatsen en vervoeren
- werk
- hobby’s en sociale contacten
Diagnostiek, behandeling en begeleiding vindt plaats in de eigen leefomgeving van de cliënt (thuis, op het werk, etc.). Ook als de omgeving (mantelzorg of thuiszorg) problemen ervaart bij het begeleiden of verzorgen van een kankerpatiënt kan ergotherapie ingeschakeld worden.
Aandachtsgebieden
De ergotherapeut focust zich op de aanpak van lichamelijke, cognitieve én emotionele effecten (van de behandeling) van kanker waar de cliënt veel hinder van ondervindt. Dit gebeurt in de vorm van behandeling, coaching, voorlichting, adviezen en altijd een luisterend oor.
Specifieke aandachtsgebieden zijn:
- vermoeidheid
- cognitie
- pijn
- comfort
- decubitus
- mobiliteitsproblemen en verminderde zelfredzaamheid
- problemen met dagbesteding, reintegratie werk, sociale participatie
- aanpassingen, voorzieningen en hulpmiddelen
- overbelasting mantelzorger
- transfers
Praktische aanpak
De ergotherapeut inventariseert samen met de cliënt (en naasten) welke beperkingen er zijn, waar interesses en behoeften liggen en welke vaardigheden of activiteiten iemand graag (weer) wil uitvoeren. De ergotherapie is erop gericht dat de cliënt zo zelfstandig, comfortabel en tevreden mogelijk de dag door kan komen. Voorop staat een praktische aanpak die op maat toegespitst is op de individuele situatie.
Kwaliteit van leven
Kanker tast de kwaliteit van leven aan. Een belangrijk doel van ergotherapie is die kwaliteit weer te verbeteren. Het leven van de cliënt zo aangenaam mogelijk maken, daar gaan wij voor. Samen met de cliënt kunnen we aan doelen werken. Een voorbeeld: veel mensen vinden het belangrijk en prettig dat ze zelfstandig van houding kunnen veranderen en zelfstandig kunnen mobiliseren. De ergotherapeut helpt bij het aanleren van deze zelfstandigheid. Als dat doel behaald wordt en de cliënt weer activiteiten kan uitvoeren die betekenisvol voor hem zijn, heeft dat een positief effect op zijn gevoel van welbevinden. Op die manier is de kwaliteit van leven vergroot.
Hulp bij herstel
Ook als mensen ‘schoon’ zijn verklaard is er een rol weggelegd voor de ergotherapeut. Op dat moment kan met de cliënt vastgesteld worden waar hij of zij aan wil werken en wat nog te bereiken is. Bijvoorbeeld gericht op conditieopbouw of begeleiding/coachen in terugkeer naar de werkvloer (werkplekaanpassingen etc.).
Samenwerking
De ergotherapeut werkt nauw samen met de oncoloog, (huis)arts, oncologieverpleegkundige, fysiotherapeut, psycholoog, thuiszorg, gemeentelijke Wmoafdeling, CIZ en andere instanties.
Vergoeding
Ergotherapie wordt vergoed vanuit de basisverzekering. Per kalenderjaar hebben verzekerden recht op een vergoeding van 10 uur ergotherapie; via sommige aanvullende verzekeringen zijn dat meer uren. Er zijn ook aanvullende verzekeringen die – op de polis van de cliënt - extra uren vergoeden voor het ondersteunen van mantelzorgers.
Oncologie in de praktijk
Meer comfort
De heer Janssen heeft schildklierkanker en wordt palliatief verzorgd. Hij heeft veel pijn met zitten en liggen. De ergotherapeut bekijkt hoe de pijn verlicht en daardoor het comfort verhoogd kan worden. Ze geeft voorlichting en adviezen over zit- en lighoudingen. Verder blijken een aangepast matras en kussen een positief effect te hebben, ook met het oog op decubituspreventie.
Minder vermoeid
Door haar lymfeklierkanker heeft mevrouw Buurma erg weinig energie. ’s Middags is ze al volledig uitgeput. De ergotherapeut brengt met haar de bestaande dagindeling in kaart en geeft advies over een betere energieverdeling over de dag. Ook leert ze mevrouw Buurma om te gaan met de ervaren vermoeidheid. Als dit niet voldoende helpt, kan de ergotherapeut de trainingen Graded Activity en Graded Exposure inzetten.
Zelfstandiger
Mevrouw Akerboom heeft borstkanker en kan na een borstamputatie haar arm niet meer goed gebruiken. Zelfverzorging en het huishouden kosten daardoor veel moeite. De ergotherapeut biedt hiervoor begeleiding en ondersteuning. Ook krijgt mevrouw Akerboom advies en voorlichting over hulpmiddelen en over de manier waarop ze haar activiteiten zo kan aanpassen dat ze die zelfstandig kan blijven uitoefenen.
Ergotherapeut in beeld: Ellen van Boxtel
In 2012 aan de HAN in Nijmegen afgestudeerd als ergotherapeut. Bijna een jaar geleden bij Ergotherapie van Bakel begonnen via een zwangerschapswaarneming, en daarna in vaste dienst gekomen. Ellen is ook actief voor een andere eerstelijnspraktijk in de regio Eindhoven.
“Werken in de eerste lijn vind ik ontzettend leuk. Je komt negen van de tien keer bij de mensen thuis en dat maakt het heel afwisselend. Niet één vraag is hetzelfde. Daardoor is het steeds weer een uitdaging om samen te zoeken naar een geschikte oplossing voor iemands probleem.
Ik ben heel breed bezig met allerlei soorten vragen en cliënten, maar ik ga me nu ook wat meer specialiseren. Als eerste op het gebied van valpreventie.”