ErgoInfo: Nr. 3 - Januari 2008

Ergotherapie en Valpreventie

Door de vergrijzing komen er elk jaar meer 55-plussers na een valongeval op de Spoed-eisende Hulp terecht, of zelfs in een ziekenhuisbed. Huisartsen en specialisten worden in hun praktijk regelmatig geconfronteerd met de ingrijpende gevolgen van een ernstige val. Gelukkig is er steeds meer aandacht voor valpreventie én voor de belangrijke rol die ergotherapie hierbij speelt.

Cijfers tonen aan dat bij het ouder worden de kans op een valincident toeneemt. Struikelen komt het vaakst voor, bijvoorbeeld over een steen, tegel of drempel. Uitglijden overkomt senioren ook regelmatig, net als vallen van de trap, uit bed of van een stoel of bank. Meer dan de helft van de letsels na zo’n ongeval is een fractuur, vaak een pols- of heupfractuur.

De gevolgen

Niet alleen de fysieke, ook de sociale gevolgen van een val kunnen groot zijn. Mensen verliezen tijdelijk of zelfs voorgoed hun zelfredzaamheid, zelfstandigheid en mobiliteit. Als het echt tegenzit, kan dit leiden tot sociaal isolement, een depressie en een versnelling van het verouderingsproces. Daarnaast kan een val psychische schade opleveren, in de vorm van blijvende onzekerheid. Hierdoor neemt de kans op herhaling toe. Een ander mogelijk gevolg van een ernstige val is de extra belasting voor mantel- en thuiszorg.

Valincidenten veroorzaken hoge directe medische kosten. De GGD Eindhoven heeft becijferd dat die kosten zo’n € 5.000,- bedragen voor elke 55-plusser die na een val behandeld wordt op de Spoedeisende Hulp of via een ziekenhuisopname. De inzet van ergotherapie, waarmee het risico op vallen sterk verkleind wordt, is heel wat goedkoper.

De aanpak

Dat het voorkomen van valpartijen erg belangrijk is, wordt inmiddels breed onderkend. Maar hoe pak je dat het beste aan? Ergotherapiepraktijk Van Bakel in Eindhoven is een groot voorstander van een multifactoriële en multi-disciplinaire benadering. Daarom zitten wij regelmatig met andere disciplines en de GGD Eindhoven om de tafel, om zo de kwaliteit van valpreventie te verbeteren.

Ergotherapeutische Valpreventie

Ergotherapiepraktijk Van Bakel besteedt bij valpreventie aandacht aan zowel de fysieke als de sociale gevolgen van een val. We doen dit structureel volgens de evidence-based Ergotherapierichtlijn Valpreventie. Hieruit is het product Ergotherapeutische Valpreventie voor thuiswonende ouderen ontstaan. Deze interventie gaat uit van zeven risicofactoren:

• Mobiliteit en evenwicht
• Duizeligheid
• Zicht
• Incontinentie
• Gedrag en cognitie
• Medicatiegebruik
• Huis- en omgevingsonveiligheid

Al deze factoren worden gerelateerd aan de gewoonten van de cliënt in zijn dagelijks leven. Onderzoek heeft aangetoond dat interventies die rekening houden met alle zeven risico’s het meest effectief zijn bij het verminderen van de kans tot vallen bij zelfstandig wonende ouderen.

De begeleiding

Ergotherapeutische Valpreventie is bedoeld voor thuiswonende cliënten die minimaal één keer gevallen zijn. Zij krijgen advies en instructie ter voorkoming van een nieuwe valpartij of om de gevolgen van een val te verminderen. Doel is de veiligheid en zelfstandigheid te optimaliseren.

Verkleinen risico’s

De ergotherapeut neemt tijdens een huisbezoek samen met de cliënt (indien wenselijk ook met partner of mantelzorger) door welke risicofactoren een rol spelen en adviseert hoe men het risico op vallen kan verminderen. Het kan gaan om:

• Het vergroten van vaardigheden van de cliënt (b.v. op een veilige manier koffie naar de huiskamer brengen, veilig opstaan van een stoel)
• Het aanleren van andere gewoontes (b.v. zittend douchen)
• Het veranderen van de fysieke omgeving (b.v. weghalen van losliggende kleedjes of verbeteren van de verlichting)

Als dit nodig is, werkt de ergotherapeut samen met de arts (bijvoorbeeld vanwege medicatiegebruik) of anderen.

Steun omgeving

De ergotherapeut zal, waar mogelijk, de partner of andere mantelzorgers van de cliënt betrekken bij de begeleiding en advisering. Positieve feedback en steun uit de omgeving spelen een belangrijke rol om (gedrags)verandering te bevorderen en vast te houden.

Hulpmiddelen

Soms blijkt dat het trainen van vaardigheden onvoldoende invloed heeft op het valgedrag, bijvoorbeeld als gevolg van het functieniveau van de cliënt. De ergotherapeut zoekt dan naar compensatie in de vorm van hulpmiddelen (trippelstoel, sta-op stoel, rollator), voorzieningen (alarmsysteem) of het inschakelen van hulp (thuiszorg). De ergotherapeut kan ook helpen bij het aanvragen hiervan en weet hoe het vergoedingensysteem in elkaar zit.

Follow-up

Cliënten die nooit of maar één keer zijn gevallen, staan niet altijd open voor gedragsverandering en preventieve maatregelen. Daarom zal de ergotherapeut altijd een tweede huisbezoek brengen (soms zelfs meerdere bezoeken) om na te gaan of de aanbevelingen met betrekking tot de risicofactoren opgevolgd zijn. In het eindstadium van de behandeling is er ook nog een telefonische follow-up.

Verwijzing en vergoedingen

Wanneer valpreventie aan huis gewenst is, gebeurt dit altijd op verwijzing van een huisarts of specialist. De basisverzekering vergoedt per kalenderjaar 10 uur ergotherapie. Sommige aanvullende verzekeringen vergoeden meer.

Ergotherapeut in beeld: Lot Gommers

In 2005 afgestudeerd aan de Hogeschool Zuyd in Heerlen, met stages in een verpleeghuis en een gehandicapteninstelling. Haar eerste baan was activiteitenbegeleidster in een verzorgingshuis. Lot Gommers: “Daar heb ik geleerd hoe belangrijk het is om goed naar mensen te luisteren en de tijd te nemen voor hun verhaal. Dat is ook het voordeel van werken in de eerste lijn; dat je samen met de cliënt een behandelingsplan maakt. Heb je een keer meer tijd nodig, dan kun die vaak ook nemen.”

Sinds november 2006 werkt ze bij Ergotherapiepraktijk Van Bakel. Daar vindt ze het een uitdaging om oplossingen op maat te bedenken. “Geen mens is standaard, dus soms vol doen standaardoplossingen niet. Het verzinnen en ontwerpen van een hulpmiddel op maat geeft dan erg veel voldoening.”